تحلیل فقهی اقتصادی اوراق منفعت در بازار سرمایه اسلامی و مطالعه تطبیقی آن با ابزارهای متعارف

بازار سرمایه با همه نوپایی، اهمیت و ضرورت خویش را بر اقتصاد جوامع مختلف به شکلی تحمیل کرده است که اقتصاد بدون بازار سرمایه، ابتر به نظر می رسد. با این وجود استفاده از ابزارهای متعارف در جوامع اسلامی، در عمل با موانع عدیده و غیر قابل اغماضی به لحاظ ارزشی و فرهنگی روبرو است. اسلام نیز به عنوان دین خاتم، برای هر رفتار انسانی راه کارهای مناسب و سازگاری می تواند داشته باشد. در این شرایط، بازار سرمایه اسلامی، ابزارهای سازگار با شریعت اسلامی را می طلبید. در پاسخ به این نیاز، اندیشمندان اقتصاد و مدیریت اسلامی تلاش زایدالوصفی را برای ابداع، معرفی، تصویب و انتشار ابزارهای مناسب به عمل آورده اند که نتیجه آن ورود مجموعه ای از این اوراق تحت عنوان صکوک به بازارهای سرمایه کشورهای اسلامی و غیراسلامی بوده است. با این وصف، هنوز هم زمینه های بکری وجود دارد که ابزارهای موجود زمینه و شرایط حضور در آن را پیدا نکرده اند. اوراق منفعت که تبدیل منافع و خدمات به اوراق بهادار را به عهده دارد، می تواند به عنوان ابزاری نوظهور برای بازار سرمایه اسلامی در نظر گرفته شود. رسالت اصلی این رساله، معرفی اوراق منفعت و بررسی زوایای فقهی و اقتصادی آن در حد میسور است. بی تردید این پژوهش صبغه اکتشافی دارد و تلاش می کند، راه های انتقال اوراق منفعت را در بازارهای اولیه و ثانویه در قالب قرارداد سازگار با شریعت اسلامی بررسی کند و نیز قیمت گذاری آن در بازارهای اولیه و ثانویه، با توجه به ریسک های مربوط به آن و بر اساس مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای کاوش نماید. برای معرفی هرچه بیشتر اوراق منفعت، زمینه های کاربرد آن در اقتصاد و تأثیر بر متغیرهای مهم اقتصادی را بررسی می کند و در ادامه، با مروری بر گذشته، وضعیت موجود و چشم انداز آینده صکوک، زمینه لازم برای بحث در مورد چالش ها و فرصت های فراروی اوراق منفعت فراهم می-گردد.